Ανησυχία και αναστάτωση γι’ αρχή, ύστερα σύγχυση που κλιμακώνεται σε μια μαζική αγωνία, φόβος που συνοδεύεται από ασταμάτητη κινδυνολογία και ύστερα… διαδεδομένος πανικός, θλίψη και αυτό- περιορισμός. Και κάπου εκεί πλέον ξαφνικά βρήκες το χρόνο που τόσο καιρό έλεγες ότι αναζητούσες. Αλλά δεν μπορείς να λειτουργήσεις εποικοδομητικά όταν σου επιβάλλεται τόσο βίαια. Στην αρχή νιώθεις μουδιασμένος και δεν αντιδράς, ύστερα προσπαθείς λες να κρατάς δυνάμεις και περνώντας οι μέρες αρχίζεις να στερεύεις. Τα ερωτηματικά πολλά, το μέλλον επιβεβαιωμένα αβέβαιο και το παρόν μια «παγωμένη σκηνή» που δεν μπορεί να σε βοηθήσει να ξεχάσεις την ανασφάλεια σου για το τι θα επακολουθήσει. Και οι υποχρεώσεις σου; Τι θα γίνει με αυτές; Τρέχουν κι εσύ προσπαθείς να τις φτάσεις… αλλά που μυαλό; Που μυαλό για δουλειά από το σπίτι; Που μυαλό για να προγραμματίσεις τη ζωή που δεν σταματά ποτέ να τρέχει; Και ναι δεν έχεις όρεξη για τίποτα. Παρόλο τον χρόνο που έχεις στη διάθεση σου, το σπίτι είναι ασυμμάζευτο, στη δουλειά αφήνεις συνέχεια εκκρεμότητες και όλους γύρω σου τους αντιμετωπίζεις με νεύρα. Κι έρχονται στιγμές που νιώθεις ανίκανος, κακότροπος, ανάξιος αλλά και τι να πρωτοελέγξεις πια. Ας συνειδητοποιήσουμε λοιπόν πως ως ανθρώπινα και ατελή όντα έχουμε κάθε δικαίωμα να έχουμε στιγμές αδυναμίας.
Ας συστηθούμε με την έννοια της αυτό-συμπόνιας λοιπόν. Οι περισσότεροι από εμάς κριτικάρουμε τον εαυτό μας για το παραμικρό. Η αυτοκριτική είναι αυτομομφή και μπορεί να θεωρηθεί ως μια μαθημένη διαδικασία που έχει τις ρίζες της στην παιδική μας ηλικία. Ίσως ένας αυστηρός καθηγητής ή/και οι επικριτικοί γονείς να έχουν θέσει γερές βάσεις για την σκληρή αυτό-αξιολόγηση του παιδιού τους. Άλλωστε όπως είναι γνωστό οι σημαντικοί άλλοι παίζουν καθοριστικό ρόλο στην αυτό-εικόνα μας. Ένας πρώην δύστροπος καθηγητής, γονείς καταπιεστικοί με συνεχόμενες απαιτήσεις, ένας επικριτικός σύντροφος γίνονται οι εσωτερικοί κριτές που μας καταδικάζουν.
Η αυτό-συμπόνια έχει τρία βασικά συστατικά: την καλοσύνη προς τον εαυτό, την ανθρωπιά και την ενσυνειδητότητα. Η καλοσύνη, είναι η ικανότητα που έχει το άτομο να αντιλαμβάνεται την ατέλεια, την αποτυχία και τις δύσκολες εμπειρίες στη ζωή του ως κάτι αναπόφευκτο και ως εκ τούτου, να είναι ευγενικό με τον εαυτό του κατά την αντιμετώπιση επώδυνων καταστάσεων. Η ανθρωπιά είναι η κατάσταση που βιώνει ένα άτομο, όσο δύσκολη κι αν είναι, παραμένει στοιχείο της ανθρώπινης φύσης και δεν πρέπει να το απομονώνει από τον κοινωνικό περίγυρο. Ακόμη, η ενσυνειδητότητα χαρακτηρίζεται ως η ανοιχτή κατάσταση του νου, στην οποία το άτομο παρατηρεί τα αρνητικά του συναισθήματα, έτσι όπως είναι χωρίς να τα αρνείται ή να τα καταπιέζει. Η συμπόνια, είτε απευθύνεται στους άλλους ή στον ίδιο τον εαυτό, εμπεριέχει απαραιτήτως 3 στοιχεία : σύνδεση με τον πόνο, επίγνωση του πόνου και έλλειψη επιθυμίας αποφυγής του καθώς και έντονη επιθυμία μείωσης ή εξάλειψης της δυσφορίας.
Για να μπορέσουμε να δουλέψουμε αποτελεσματικά τον εαυτό μας κρίνεται απαραίτητο να γνωρίζουμε τι δεν είναι η αυτό-συμπόνια.
- Οίκτος προς τον εαυτό, απομόνωση, αποσύνδεση, μεγιστοποίηση συναισθηματικού δράματος.
- Επιείκεια
- Αυτοεκτίμηση, κοινωνική σύγκριση, ναρκισσιστικά στοιχεία, ασταθές χαρακτηριστικό (αυξάνεται και μειώνεται ανάλογα με την εμπειρία του ατόμου).
Με βάση ερευνητικά δεδομένα η αυτό-συμπόνια συνδέεται με μια πληθώρα μεταβλητών όπως θετικά/αρνητικά συναισθήματα, συναισθηματική εξουθένωση, ντροπή, ικανοποίηση από την εργασία, άγχος, κατάθλιψη, ευ ζην, ικανοποίηση από τη ζωή, υποκειμενική ευτυχία και κίνητρα.
Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι η αυτό-συμπόνια τροφοδοτεί καθοριστικές πτυχές της ζωής μας. Καιρός λοιπόν να αποδεχτούμε τον εαυτό μας και να θυμηθούμε πως η τελειότητα είναι μια πλάνη που δεν χαρακτηρίζει τίποτα και κανέναν εντός της εγκόσμιας ζωής. Αυτό που χρειάζεται είναι επίγνωση των συναισθημάτων μας, προσδιορισμός αυτών και όχι αποφυγή και παραμέληση. Δεν χρειάζεται να τρέξουμε μακριά από ένα αρνητικό συναίσθημα. Είναι προτιμότερο να το βιώσουμε και να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να μειώσει σταδιακά την έντασή του. Όπως είπε και ο Nietzsche «Πρέπει να είσαι ο εαυτός σου και όχι αυτός που θέλουν οι άλλοι να είσαι» και αυτό ας γίνεται βίωμα κάθε στιγμή. Με λίγα λόγια, ας αφουγκραστούμε τον εαυτό μας… τι φοβάται, τι αντέχει, τι έχει ανάγκη και ας του δώσουμε τον χώρο να αναπνεύσει κι ας το μοιραστούμε και με τα κοντινά μας πρόσωπα. Είναι σίγουρο πως και μέσα σε αυτήν την γενική αναταραχή, θα αντεπεξέλθουμε πολύ καλύτερα από ότι φανταζόμαστε.
Βιβλιογραφία
Neff, K.(2003). Self-compassion: An alternative conceptualization of a healthy attitude toward oneself. Self and identity, 2(2), 85-101.
Neff, K.D. (2012). The science of self-compassion . Compassion and wisdom in psychotherapy, 79-92.
Neff, K.D., Kirkpatrick, K.L., & Rude,S.S. (2007). Self-compassion and adaptive psychological functioning . Journal or research in personality, 41(1), 139-154.
Neff, K.D. & Vonk, R. (2009). Self-compassion versus global self-esteem: Two different ways of relating to oneself. Journal of personality, 77(1), 23-50.
Μαίρη Παναγοπούλου- Οργανωσιακός Σύμβουλος
Υποψήφια Διδάκτορας Οργανωσιακής Συμπεριφοράς στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής
Ψυχολογία της Εργασίας (Μεταπτυχιακή Εκπαίδευση-University of East London)
Διοίκηση Επιχειρήσεων με Διεθνή Προσανατολισμό (Μεταπτυχιακή Εκπαίδευση -Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών)
Εκπαιδευόμενη στη Συνθετική Συμβουλευτική Ενηλίκων (Ψυχολογικό Κέντρο Χανίων)
Εκπαιδευόμενη στην Θετική Ψυχολογία (Ελληνική Εταιρεία Θετικής Ψυχολογίας)
Εκπαιδευόμενη στη Επαγγελματική Συμβουλευτική και Επαγγελματικός Προσανατολισμός (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών)