Καθώς μεγαλώνουμε κοπιάζουμε πολύ να μάθουμε να διαβάζουμε, να γράφουμε να προσθέτουμε και να αφαιρούμε αλλά όχι πώς να επικοινωνούμε αποτελεσματικά.
Σε μια εποχή που το πρόβλημα της έλλειψης χρόνου έχει εγκαθιδρυθεί και η υπομονή έχει μετατραπεί σε «ακριβοθώρητη» αρετή, η επικοινωνία χάνεται δημιουργώντας αγεφύρωτο χάσμα μεταξύ ανθρώπων που κατά τα άλλα μπορεί και να ταίριαζαν πολύ. Υπάρχουν χίλιοι τρόποι να πούμε το ίδιο πράγμα, αλλά ακόμα κι αν εμείς ψάξαμε πολύ να βρούμε τον σωστό κατά τη γνώμη μας τρόπο πρέπει ήδη να είμαστε προετοιμασμένοι πως υπάρχουν και χίλιοι διαφορετικοί τρόποι να ακούσει ο συνομιλητής μας αυτό που του λέμε. Δίνουμε ερμηνείες σε αυτό που ακούσαμε όχι με βάση το ακριβές περιεχόμενο του μηνύματος αλλά με βάση τους φόβους μας, τις προσδοκίες μας, τις αντοχές και τις εμπειρίες μας. Είναι ολοφάνερο λοιπόν πως, η απλούστερη καθημερινή διαδικασία του «λέω κάτι σε κάποιον» δεν είναι τόσο απλή, και γίνεται ακόμη πιο πολύπλοκη αν συνυπολογίσουμε την δική μας συναισθηματική διάθεση, τη συναισθηματική διάθεση του συνομιλητή μας, καθώς και το επίπεδο προσοχής και συγκέντρωσης του ανθρώπου που πρέπει να αποκωδικοποιήσει το μήνυμα μας.
Ο Φρόυντ έγραψε πως κάθε συμπεριφορά έχει κάποια σημασία. Άλλωστε ένα από τα βασικά αξιώματα της επικοινωνίας είναι πως η επικοινωνία ταυτίζεται με την συμπεριφορά. Οτιδήποτε κι αν εμπίπτει στο πλαίσιο της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης είναι επικοινωνία και πάντα κάτι έχει να δηλώσει. Ο Μπουραντάς ανέφερε, πως επικοινωνία είναι η διαδικασία με την οποία μεταβιβάζονται πληροφορίες, σκέψεις, ιδέες, συναισθήματα ακόμη και ενέργεια, σε έναν δέκτη με στόχο να ενεργήσει πάνω του με τρόπο ώστε να προκαλέσει σε αυτόν την εμφάνιση ιδεών, πράξεων, συναισθημάτων, ενέργειας και σε τελική ανάλυση να επηρεάσει την κατάστασή του και την συμπεριφορά του. Υποστηρίζοντας το παραπάνω ο BernardGuntherπεριγράφει την μη λεκτική επικοινωνία και συμπεριφορά με τον εξής τρόπο: «Χέρια που τρέμουν, η στάση σας, οι εκφράσεις του προσώπου, ο τόνος της φωνής, στιλ χτενίσματος, τα ρούχα σας, η έκφραση των ματιών σας, το χαμόγελό σας, το πόσο κοντά στους άλλους στέκεστε, το πώς ακούτε τους άλλους, η αυτοπεποίθησή σας, η αναπνοή σας… Ο τρόπος που κινείστε, ο τρόπος που στέκεστε, το πώς αγγίζετε τους άλλους. Αυτές σας οι εκδηλώσεις επηρεάζουν τη σχέση σας με άλλους ανθρώπους, συχνά χωρίς να το συνειδητοποιείτε ούτε εσείς ούτε εκείνοι… Το σώμα μιλάει, το μήνυμα του είναι πως πραγματικά είστε και όχι πως νομίζετε πως είστε… Το να είστε επιφυλακτικοί σημαίνει ότι κρατάτε τους μυς σας άκαμπτους απέναντι στο κόσμο. Το να είστε ανοιχτοί σημαίνει ότι είστε χαλαροί. Η αυστηρότητα σημαίνει ότι είστε σφιγμένοι, ψυχροί, απομονωμένοι, και ότι κάνετε τα πράγματα δύσκολα για εσάς και τους άλλους. Η χαλαρότητα είναι συνώνυμη με την ευχαρίστηση, τη ζεστασιά, τη ροή, με το να είστε ζωντανοί!»
Στο σημείο αυτό αξίζει να τονίσουμε πως, εφόσον η μη λεκτική επικοινωνία θεωρείται ότι δεν ελέγχεται συνειδητά, το μη λεκτικό μήνυμα είναι αυτό που σχεδόν πάντα θα γίνεται πιστευτό όταν θα έρχεται σε σύγκρουση με τη λεκτική συμπεριφορά όπου το συνδέει.. Ο προσωπικός χώρος, η στάση του σώματος, το άγγιγμα, η επαφή με το βλέμμα, το χαμόγελο και η κίνηση κεφαλιού είναι σημεία που αν δώσουμε προσοχή μπορούμε να βελτιώσουμε την μεταξύ μας επικοινωνία και κατ επέκταση τις σχέσεις μας.
Προσωπικός Χώρος: Οι άνθρωποι κουβαλάμε «εναέριες» προσωπικές περιοχές στις οποίες είναι ευπρόσδεκτοι μόνο οι κοντινοί μας άνθρωποι. Αυτός ο χώρος κυμαίνεται για τους αγνώστους από το ένα έως το ενάμιση μέτρο και από το ένα έως το ενάμιση μέτρο για τους φίλους από μπροστά μας, ενώ είναι πολύ μικρότερος από πίσω μας και από τα πλάγια. Αν πλησιάσετε πιο κοντά, δείχνετε μια διάθεση να γίνετε είτε εχθρικός είτε οικείος. Αν μείνετε πιο μακριά, τους «δηλώνετε» πως αναγνωρίζετε την παρουσία τους, αλλά δεν ενδιαφέρεστε πραγματικά για μεγαλύτερη επαφή. Όταν μιλάτε σε παιδιά ή σε ενήλικες οι οποίοι κάθονται, αν θέλετε η επικοινωνία να μοιάζει μια διαδικασία μεταξύ ίσων, ελάτε στο ίδιο ύψος αντί να στέκεστε από πάνω τους. Όταν κάθεστε με κάποιον σε ένα τραπέζι, μπορείτε να ενθαρρύνετε τη συναισθηματική εγγύτητα με το να καθίσετε σε μια κοντινή θέση και όχι απέναντί του, ή ακόμα και σε μια διπλανή και να γυρίζεται ελάχιστα προς το μέρος του.
Η Στάση του Σώματος σας: Ο τρόπος με τον οποίο τοποθετείτε το σώμα σας λέει στους άλλους πόσο διαθέσιμοι είστε και πόσο σας ενδιαφέρουν όσα συζητάτε. Τα μη σταυρωμένα χέρια και τα σταυρωμένα προς τον άλλον πόδια ή τα ελαφρώς ανοιχτά πόδια είναι «ανοιχτές στάσεις», οι οποίες κατά πάσα πιθανότητα θα δείξουν στους άλλους πως είστε χαλαροί και πως ενδιαφέρεστε να αποκτήσετε μια πιο κοντινή επαφή. Αν έχετε δύο συνομιλητές θα μπορούσατε να στρέψετε το πάνω μέρος του σώματός σας προς τον έναν και το κάτω μέρος προς τον άλλον. Ωστόσο, πρέπει πάντα να φυλάμε στο μυαλό μας πως η γλώσσα του σώματος δεν αποτελεί απόδειξη αλλά προς διερεύνηση ένδειξη. Κατά τον σημασιολόγο Hayakawa, «Ένας χάρτης απεικονίζει μια περιοχή αλλά δεν είναι η ίδια η περιοχή». Επίσης, πρόσφατες έρευνες έδειξαν πως η υιοθέτηση της ίδιας στάσης που έχουν εκείνη με τους οποίους επικοινωνείτε θα σας βοηθήσει να αναπτύξετε μια πιο αρμονική σχέση μαζί τους.
Το άγγιγμα: Γενικά μια χαλαρή χειραψία δείχνει προσωπική αδυναμία και/ή έλλειψη ενδιαφέροντος για τον άλλο, ενώ μια σφικτή χειραψία δείχνει μεγαλύτερη προσωπική δύναμη και πολύ περισσότερη εγκαρδιότητα και συμπάθεια. Αν θέλετε να δείξετε ακόμα μεγαλύτερη εγκαρδιότητα σε κάποιον, ενώ κάνετε τη χειραψία, βάλτε το αριστερό σας χέρι πάνω από δεξί του χέρι.
Η επαφή με το βλέμμα: Συχνά τα μάτια έχουν περιγραφεί ως «παράθυρα της ψυχής» και είναι αλήθεια. Η επαφή με το βλέμμα άλλωστε είναι βασική προϋπόθεση για μια ανθρώπινη αλληλεπίδραση. Συνήθως, αν αποφεύγετε να κοιτάτε τον συνομιλητή σας εκείνος μπορεί εύκολα να υποθέσει πως είτε είστε αγχωμένος, είτε πως κάτι κρύβετε είτε ότι το ενδιαφέρον σας κρύβετε εκεί που κοιτάτε κι όχι σ’ εκείνον. Η επαφή με το βλέμμα είναι μια ισχυρή ένδειξη σεβασμού και προσοχής. Σημαντική παρατήρηση σε αυτό το σημείο είναι πως αν είναι η σειρά σας να μιλήσετε και δεν θέλετε να την παραχωρήσετε στον άλλον, αποφύγετε την επαφή με το βλέμμα. Όταν θα έχετε τελειώσει με το βλέμμα σας θα υποδηλώσει ότι είστε έτοιμοι για μια απάντηση.
Η Κίνηση του Κεφαλιού: Σε περίπτωση μιας συζήτησης εάν δεν κουνάτε το κεφάλι σας, οι άλλοι πιθανότατα θα υποθέσουν πως διαφωνείτε μαζί τους, ότι είστε μπερδεμένοι ή δεν ενδιαφέρεστε. Ένα μόνο κούνημα του κεφαλιού σημαίνει συμφωνία. Επανειλημμένα και αργά κουνήματα υποδηλώνουν ενδιαφέρον και ενθάρρυνση ώστε ο συνομιλητής να συνεχίσει. Ενώ επανειλημμένα και γρήγορα κουνήματα μπορεί να δείχνουν πως ναι μεν συμφωνείτε με όσα λέγονται αλλά θέλετε να διακόψετε.
Το Χαμόγελο: Το χαμόγελο πιθανόν είναι ο πιο σημαντικός τρόπος με τον οποίο μπορείτε να δείξετε το ενδιαφέρον σας και να κάνετε τους άλλους να το ανταποδώσουν. Χρειάζονται 72 μύες για να πάρετε θλιμμένη έκφραση, ενώ 23 μύες για να χαμογελάσετε και το χαμόγελο έχει πιο ευχάριστα αποτελέσματα για τις διαπροσωπικές μας σχέσεις και ευεργετικές για την υγεία μας επιδράσεις.
Τελειώνοντας, μια πιο ουσιαστική επικοινωνία προϋποθέτει να είστε χαλαροί. Ο ArthurWassmerπροτείνει την λέξη «SOFTEN» δηλαδή «ΧΑΛΑΡΩΣΤΕ» εμπερικλείοντας όλα τα προαναφερθέντα.
Smile (Χαμόγελο)
Open posture (Ανοικτή στάση)
Forwardlean(Κλίση προς τα εμπρός)
Touch(Άγγιγμα)
Eyecontact(Οπτική επαφή)
Nod(Κούνημα κεφαλιού)
Βιβλιογραφία
Γκάρνερ,Α. (2019). Η τέχνη της επικοινωνίας.Εκδόσεις Πατάκη: Αθήνα.
Μπουραντάς, Δ. (1992).Μάνατζμεντ: οργανωτική θεωρία και συμπεριφορά. Αθήνα:[χ. ο.].
Μαίρη Παναγοπούλου- Οργανωσιακός Σύμβουλος
Ψυχολογία της Εργασίας (Μεταπτυχιακή εκπαίδευση – University of East London)
Διοικητική των Επιχειρήσεων με Διεθνή Προσανατολισμό (Μεταπτυχιακή Εκπαίδευση – Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Εκπαιδευόμενη στη Συνθετική Συμβουλευτική Ενηλίκων (Ψυχολογικό Κέντρο Χανίων)
Εκπαιδευόμενη στην Θετική Ψυχολογία ( Ελληνική Εταιρεία Θετικής Ψυχολογίας)
Εκπαιδευόμενη στην Συμβουλευτική Σταδιοδρομίας (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών)
Μέλος του συνδέσμου Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού Ελλάδος