Για μια στιγμή ψάχνεις αυθόρμητα μέσα στις αναμνήσεις να βρεις έναν καλό λόγο για να πάρεις δύναμη… Μάταια! Σαν να έχει κολλήσει η βελόνα και παίζει ξανά και ξανά όλα τα αρνητικά που έχεις ακούσει ή τέλος πάντων αυτά που θεώρησες ως αρνητικά και τώρα μετά από τόση θλίψη δεν έχεις κουράγιο να το αναλύσεις ξανά. Σίγουρα κι αυτά αρνητικά θα είναι άλλωστε. Ήταν; Με μια δεύτερη ανάγνωση… είναι τελικά;
Με βάση τα παραπάνω η κριτική είναι ένα θέμα που «πονάει» και όσο πιο γρήγορα μάθουμε να το διαχειριζόμαστε ή ακόμα και να το απομακρύνουμε εντελώς από την ζωή μας, τόσο πιο εύκολα θα ανακαλύπτουμε κομμάτια του χαμένου μας εαυτού που έγιναν βορρά στα θέλω και τα πιστεύω των «σημαντικών μας» άλλων.
Ο τρόπος που χειριζόμαστε τα επικριτικά σχόλια ρυθμίζει το είδος και την ποιότητα των σχέσεων μας. Άλλωστε είναι ένα θέμα που εντάσσεται στο ευρύτερο θέμα της τέχνης της επικοινωνίας, συνοδευόμενο από το καλό νέο πως όλα μαθαίνονται.
Θα λέγαμε πως υπάρχουν 3 τρόποι αντίδρασης στην επίκριση: αγνοώντας την, προσπαθώντας να αμυνθούμε και περνώντας στην αντεπίθεση. Ας αναλογιστούμε όμως είναι αυτό το σωστό μονοπάτι;
Αρχικά, το άτομο που μας επικρίνει, συνήθως έχει την επιθυμία να ακούσουμε αυτό που μας λέει με σκοπό να αλλάξουμε στάση. Όταν όμως δεν το ακούμε αλλά το αγνοούμε ή ακόμα χειρότερα προσπαθούμε να το απορρίψουμε τότε η κατάσταση θα χειροτερεύει. Η αδιαφορία και η απόλυτη στάση δεν βοηθούν στην διεύρυνση των ανθρώπινων σχέσεων. Αντίθετα, οι οργισμένες εκρήξεις και οι εντάσεις γίνονται ο κανόνας. Η ειρήνη δεν αποκαθιστάται αλλά ο πόλεμος αρχίζει ξανά από την αρχή. Επιπλέον, αν διαλέξουμε την στάση των πολλαπλών δικαιολογιών τότε πιθανότατα θα βάλουμε αμέσως τον εαυτό μας στη θέση του κατηγορούμενου. Σε αυτή την κατάσταση γι ακόμα μια φορά δεν επέρχεται η ισορροπία και οι καυγάδες φουντώνουν. Τέλος, ένας ακόμη τρόπος αντεπίθεσης στην κριτική είναι ο «οφθαλμός αντί οφθαλμού και οδόντος αντί οδόντα». Η αντεπίθεση στη προκειμένη περίπτωση είναι άκρως δελεαστική, άλλωστε και ο «επικριτής» δεν είναι τέλειος, κάθε άλλο έχει πολλά τρωτά σημεία. Ωστόσο στο συγκεκριμένο σημείο, αξίζει να τονίσουμε πως ο τρόπος αυτός, της αντεπίθεσης, μπορεί να αποβεί καταστροφικός για τις σχέσεις, πληγώνοντας τον άλλον βαθιά.
Αν λοιπόν, έχετε παρατηρήσει πως οι συνηθισμένοι αυτοί τρόποι αντίδρασης στην επίκριση δεν έχουν προσφέρει τίποτα στην επικοινωνία σας με τους άλλους και δεν έχουν συμβάλει στο να χτιστεί ένα καλό κλίμα μεταξύ σας , τότε ίσως οι παρακάτω πρακτικές να σας φανούν χρήσιμες.
Βήμα πρώτο: Ζητήστε λεπτομέρειες:Συνήθως η επίκριση γίνεται με γενικότητες, καλό είναι λοιπόν να ζητήσετε λεπτομέρειες ώστε να προσδιοριστεί επακριβώς το περιεχόμενο του επικριτικού σχολίου και το που στοχεύει. Δεν πρόκειται για επιθετικό μέσο, ούτε για αμυντική ασπίδα απλά συστήνεται ως μέσο για να κατανοήσετε καλύτερα ποιες είναι οι ενστάσεις του άλλου. Είναι απλό, ζητήστε λεπτομέρειες όπως ένας ρεπόρτερ. Το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να θέτετε ερωτήσεις που έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να γίνουν κατανοητά τα πώς, τι, ποιος, πότε, πού και γιατί. Μπορεί και να εκπλαγείτε όταν καταλάβετε το ακριβές μήνυμα που υπήρχε πίσω από την επίκριση και πόσο διαφορετικά το είχατε κατανοήσει πριν ρίξετε επιπλέων φως στην υπόθεση με τις ερωτήσεις σας.
Βήμα δεύτερο:Συμφωνείστε με την επίκριση: Εφόσον ζητήσετε λεπτομέρειες και καταλάβετε ποιες ακριβώς είναι οι ενστάσεις του άλλου, το επόμενο βήμα είναι απλώς να συμφωνήσετε με την επίκριση.
Όμως πως μπορείτε να συμφωνήσετε με μια επίκριση που είναι άστοχη και εντελώς λανθασμένη. Το παραπάνω μπορεί να γίνει με 2 τρόπους. Οι επιλογές είναι οι εξής:
Α. Συμφωνείτε με την αλήθεια: Αν ακούσετε προσεκτικά και ψύχραιμα αυτά που σας λένε οι άλλοι τότε θα αντιληφθείτε πως μέσα σε όλα αυτά κρύβεται μια αλήθεια. Σε αυτή την περίπτωση, η πιο δυναμική σας αντίδραση είναι να συμφωνήσετε με την αλήθεια. Το γεγονός αυτό δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ηττοπάθεια και υποτίμηση του εαυτού. Απεναντίας δείχνει αυτό που υποστηρίζει και ο ThomasHarrisκαι το ονομάζει υγιή κατάσταση του εγώ «Είμαι εντάξει- Είσαι εντάξει». Με την αντίδραση που μόλις περιγράφτηκε θα νιώσετε πιο άνετα σε καταστάσεις που παλαιότερα σας αναστάτωναν ή εσάς ή αυτούς που σας έκριναν.
Μερικές φορές η κριτική που δέχεστε μπορεί να εκφράζεται με απόλυτους όρους όπως: «πάντα», «συνέχεια φέρεσαι έτσι», ή και να αναφέρεται σε μόνιμα χαρακτηριστικά: «είσαι χαζός», «είσαι εγωιστής». Όταν βρίσκεστε αντιμέτωποι με κάποια επίκριση τέτοιου είδους, μπορείτε να συμφωνήσετε με το μέρος που πιστεύετε πως είναι αλήθεια και να διαφωνήσετε με τα υπόλοιπα. Επιπλέον, παρέχοντας αποδείξεις, θα μπορούσατε να υποστηρίξετε αποτελεσματικά τις διαφωνίες ή τις αντιρρήσεις σας.
Β. Ακόμη, κάποιες φορές όσοι σας επικρίνουν θα αναφέρουν γενικές αλήθειες στη προσπάθειά τους να σας χειραγωγήσουν. Και σε αυτό το σημείο είναι καλό να συμφωνήσετε με την αλήθεια και παράλληλα να απορρίψετε τα συμπεράσματά τους. Άλλωστε ας αναγνωρίσουμε το δικαίωμα οποιουδήποτε, ακόμα και του επικριτή μας. Είναι θεμιτό να έχει τη γνώμη του. Κι ας αφήσουμε εκεί το συναίσθημα μας να κυλήσει και να φανερωθεί. Μπορείτε απλά να συμφωνείστε με την αλήθεια και εκφράσετε αυτό που αισθάνεστε δημιουργώντας πιο ισχυρούς και στενούς δεσμούς από ποτέ.
Όπως τονίζει και ο Άλαν Γκάρνερ, «οι τεχνικές και η φιλοσοφία του να χειρίζεστε με εποικοδομητικό τρόπο τις επικρίσεις θυμίζουν το όνειρο του διάσημου οικονομολόγου JeanMonnet. O JeanMonnet, έλπιζε πως κάποια μέρα, αντί να ερχόμαστε σε αντιπαράθεση ο ένας με τον άλλον, τα έθνη και οι πολίτες τους θα μάθουν να συμφωνούν μεταξύ τους και να αντιμετωπίζουν τα προβλήματά τους από κοινού».
Βιβλιογραφία
Γκάρνερ, Α. (2019).Η τέχνη της επικοινωνίας. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.
Μαίρη Παναγοπούλου- Οργανωσιακός Σύμβουλος
Ψυχολογία της Εργασίας (Μεταπτυχιακή εκπαίδευση – University of East London)
Διοικητική των Επιχειρήσεων με Διεθνή Προσανατολισμό (Μεταπτυχιακή Εκπαίδευση – Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Εκπαιδευόμενη στη Συνθετική Συμβουλευτική Ενηλίκων (Ψυχολογικό Κέντρο Χανίων)
Μέλος του συνδέσμου Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού Ελλάδος
